Barodan avukat isteme hakkini kullandirmayana yaptirim varmi sayin avukat bey

1
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
TAVSİYE KARARI
ŞİKÂYET NO :03.2013/54
KARAR NO :2013/83
ŞİKÂYETÇİNİN ADI, SOYADI/UNVANI :
ŞİKÂYETÇİNİN ADRESİ :
ŞİKAYET EDİLEN İDARE ŞİKAYET EDİLEN İDARE : İçişleri Bakanlığı
ŞİKAYETİN KONUSU : .... yıl önce (15 yıldan fazla) işlenen
İçişleri Bakanlığı'ınca .......
. . . . . . . . . . . . . . . . . . şikayetçi hakkında tutulan
kayıtların silinmesi istemine ilişkin.
ŞİKÂYET BAŞVURU TARİHİ : 02.04.2013
KARAR TARİHİ :26/11/2013
USÛL
I-ŞİKÂYET BAŞVURU SÜRECİ
1) Yukarıda açık kimliği yazılı başvuranın, Kuruma müracaatı üzerine yapılan inceleme ve
araştırma sonucu ilgili Kamu Denetçisi 03.2013/54 şikayet ve 03.2013/517 karar sayılı dosya
üzerinden Kamu Başdenetçisine sunduğu önerisinde, 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer
sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 41/1-a, 46/1 maddeleri ve İmza Yetkileri
Yönergesinin 7 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, şikayetin kabul edilerek
ilgili idareye tavsiyede bulunulması gerektiğini belirtmiştir.
II-ÖN İNCELEME SÜRECİ
2) Yapılan ön inceleme neticesinde şikayet dosyasının Kamu Başdenetçisine sunulmasına engel
bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir;
OLAY VE OLGULAR
I-ŞİKAYETİN KONUSU, HUKUKİ SEBEPLER VE İSTEMİN ÖZETİ
3) Şikâyetçi, ....... yılında (14 yaşında) işlediği üç adet şuça ilişkin olarak Adalet Bakanlığı
tarafından tutulan adli sicil kayıtlarından bu bilgilerin silindiğini ancak bu bilgilerin hala
2
İçişleri Bakanlığı ..... ....... ...... ...... ....... ........ ......... ........ ........ ...... ...... ...... Yönergesine
istinaden tutulmaya
devam edildiğini; bu yüzden GBT ..... ....... sorgulamalarında yüzüne karşı bu şuçların
söylendiğini ve aile fertlerinin önünde kendisine şuçlu muamelesi yapıldığını ve
havalimanlarındaki pasaport kontrollerinde bekletildiğini belirtmiş, .... yıl once işlediği
suçlara ilişkin olarak İçişleri Bakanlığı tarafından insan haklarına ve hukuka aykırı olarak
tutulmaya devam edilen bu kayıtların silinmesi ve magduriyetinin giderilmesi talebi ile
Kurumumuza başvurmuştur.
II-ŞİKAYET KONUSU OLAYLAR
A) Dosyadaki bilgi ve belgelerin özeti:
4) Dosyadaki belgeler:
Ek-1) Ön İnceleme Formu (1 sayfa)
Ek-2) Şikayet Başvuru Formu (10 sayfa)
Ek-3) İnceleme ve Hazırlık Tutanağı (2 sayfa)
Ek-4) Birleştirme Kararı (1 sayfa)
Ek-5) Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması Bildirimi ve Telefon Tutanağı (2 sayfa)
Ek-6) Adalet Bakanlığının 27/06/2012 Tarih ve 11992 Sayılı Yazısı (1 sayfa)
Ek-7) İçişleri Bakanlığının Cevabi Yazıları (5 sayfa)
Ek-8) Adalet Bakanlığının 31/08/2013 Tarih ve 19260 Sayılı Yazısı (1 sayfa)
Ek-9) Kurumumuzun İçişleri Bakanlığı'ndan Bilgi ve Belge Talebi Yazısı (2 sayfa)
Ek-10) İçişleri Bakanlığının 29/8/2013 Tarih ve 3327 Sayılı Cevabi Yazısı (54 sayfa- 1 cd)
B) Olaylar
5) Şikâyet başvuru dilekçesindeki ilgili olaylar özetle şöyledir:
Şikâyetçinin, .... yılında (14 yaşında) işlediği üç adet .........suçuna ilişkin olarak ...... Asliye
Ceza Mahkemesinde ve ...... Sulh Ceza Mahkemesinde ceza aldığı, bu suçlara ilişkin
bilgilerin Adalet Bakanlığı tarafından adli sicil kayıtlarında ve İçişleri Bakanlığı tarafından
GBT ....... kayıtlarında tutulduğu;
Adalet Bakanlığı'na tutulan adli sicil kayıtların silinmesi için başvurduğu, Adalet
Bakanlığı'nın 22/5/2012 tarihli yazısında söz konusu kaydın 5352 sayılı Adli Sicil Kanunun
14. ve geçici 2. maddeleri uyarınca adli sicil kayıtlarından silindiği şeklinde cevap verdiği,
İçişleri Bakanlığı Kaçakçılık Daire Başkanlığı'na 10/8/2010 tarihinde, Başbakanlık İletişim
Merkezi (BİMER)'ne 07/9/2012 tarihinde, Emniyet Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu'na
3
16/11/2011 tarihinde İçişleri Bakanlığı tarafından tutulan GBT ................kayıtların
silinmesi için başvurduğu, İçişleri Bakanlığı tarafından söz konusu kayıtların İçişleri
Bakanlığı ..... ....... ...... ...... ....... ........ ......... ........ ........ ...... ...... ...... Yönergesine istinaden
tutulduğu ve işlenen suçların yönergenin .... maddesine girmediğinden yönergenin üçüncü
bölümünün .. bendinde belirtilen "İPTAL" koşullarının oluşmamasından dolayı bu kayıtların
silinmediği şeklinde cevap verdiği,
Ayrıca BİMER üzerinden Adalet Bakanlığına 22/8/2012 tarihinde Jandarma ve Emniyet
Teşkilatı tarafından tutulan kayıtların silinmesi için başvuruduğu, Adalet Bakanlığı'nın
31/8/2012 tarihinde Adalet Bakanlığı bünyesinde tutulan adli sicil kayıtlarının 5352 sayılı
Adli Sicil Kanunun 14. ve geçici 2. maddeleri uyarınca adli sicil kayıtlarından silindiği ancak
Jandarma ve Emniyet Teşkilatında tutulan GBT ................ fişlerindeki kayıtlarının
silinmesi konusunda herhangi bir görev ve yetkilerinin olmadığı şeklinde cevap verdiği
anlaşılmıştır.
III-ŞİKÂYET KONUSU İLE İLGİLİ MEVZUAT
6) Konuyla ilgili olarak uluslararası ve ulusal mevzuata aşağıda ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
A-ULUSLARARASI MEVZUAT:
7) Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi'nin 8 inci maddesi;
"1.Herkes kendisi hakkındaki kişisel verilerin korunması hakkına sahiptir.
2.Bu tür veriler açıkça belirtilmiş amaçlarla dürüst biçimde ve ilgili olduğu kişinin rızası
temelinde ya da yasalarca/hukuk tarafından öngörülen diğer meşru temellerle işlenmelidir.
Herkes kendisi hakkında toplanmış verilere ulaşım ve düzeltme hakkına sahiptir.",
8) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 8 inci maddesi;
"Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına
sahiptir.
Bu hakkın kullanılmasına bir kamu otoritesinin müdahalesi, ancak ulusal güvenlik, kamu
emniyeti, ülkenin ekonomik refahı, dirlik ve düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi,
sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için, demokratik
bir toplumda, zorunlu olan ölçüde ve yasayla öngörülmüş olmak koşuluyla söz konusu
olabilir."
şeklinde düzenlenmiştir.
9) Bu Bildirge ve Sözleşme'nin 8 inci maddesinin ilk fıkrasında tanınan hakların korunması ve
kullanılması, ikinci fıkrasında ise bu haklarda hangi hallerde sınırlı olmak kaydıyla
kısıtlamalar yapılabileceği hususları düzenlenmiştir.
10) Bununla birlikte 28/1/1981 tarihinde Avrupa Konseyi bünyesinde "Kişisel Verilerin
Otomatik İşlemden Geçirilmesi Sürecinde Bireylerin Korunması Hakkında Sözleşme (108
nolu Sözleşme)" imzaya açılmış ve aynı tarihte bu sözleşme Konsey üyesi diğer devletlerle
birlikte Türkiye tarafından da imzalanmıştır. Bu Sözleşme'nin 2 nci maddesi, kişisel veriyi
belirli veya belirlenebilir bir kişiye ait tüm bilgiler şeklinde tanımlamakta olup Sözleşme'nin
5 inci maddesinde kişisel verilerin açıkça belirlenmiş meşru amaçlar için, toplanma
gerekçesiyle sınırlı olmak ve gerekli olan süreyi aşmamak şartlarıyla tutulabileceği kurala
bağlanmıştır. Yine Sözleşmenin 6 ncı maddesinde, kişinin ırkı ve etnik kökeni, siyasi
düşüncesi, dini veya benzer inançları, sağlık, cinsel hayat ve ceza mahkûmiyetleriyle ilgili
verileri hassas veri olarak kabul edilerek, bunların toplanmasına ve işlenmesine ulusal
4
mevzuatta koruyucu tedbirlerinin alınması şartıyla izin verilebileceği belirtilmiştir. Bu
sözleşmenin "İstisnalar ve takyitler" başlıklı 9 uncu maddesinde ise kişisel verilerin ancak
kanunla düzelenmiş ve demokratik bir toplumda gerekli önlemler niteliğini taşıyan,
devletin ve kamunun güvenliği, devletin ekonomik çıkarları ya da suçun önlenmesi veya
veri sahibinin veya diğer kişilerin haklarını koruma amacıyla istisnalara tabi
olabilecekleri belirtilmiştir
11) Ancak söz konusu Sözleşmenin 4 üncü maddesi gereğince, Sözleşmenin onaylanabilmesi
için imzalayan devletin, Sözleşmede öngörülen ilkeler çerçevesinde bir yasa çıkarması
gerekmektedir. 2008 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisine yasalaşması için sunulan ancak
çeşitli nedenlerle kadük olan "Kişisel Verilerin Korunması Kanun Tasarısı"nın
hazırlanmasında esas alınan temel hukuki dayanak bu sözleşmedir.
B-ULUSAL MEVZUAT
12) Anayasamızın 20 nci maddesine göre "Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını
isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında
bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve
amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler,
ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin
korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla belirlenir." Ayrıca Anayasa'mızın "II. Temel hak
ve hürriyetlerin sınırlanması" başlıklı 13 üncü maddesi "Temel hak ve hürriyetler, özlerine
dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve
ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik
toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz."
şeklinde düzenlenmiş ve hangi hallerde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılacağı
belirlenmiştir.
13) 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 53.maddesine göre; "(1) Kişi, kasten işlemiş olduğu
suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin Kanuni sonucu olarak;
a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye
Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve
gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün
memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
b) Seçme ve seçilme ehliyetinden ve diğer siyasi hakları kullanmaktan,
c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya
denetçisi olmaktan
e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir
meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra
etmekten, yoksun bırakılır.
(2) Kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis cezasının infazı
tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.
(3) Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu
üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından yukarıdaki fıkralar hükümleri
uygulanmaz. Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen hükümlü hakkında birinci fıkranın (e)
bendinde söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.
(4) Kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış
olan kişiler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
5
(5) Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen
suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek
üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının
yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle
işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen
gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına
karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para
cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.
(6) Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen
yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve
üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü
belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle
yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar." hükmünü
içermektedir.
14) 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'nun "Kişisel verilerin kaydedilmesi" başlıklı 135 inci
maddesi "(1) Hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimseye altı aydan üç yıla kadar
hapis cezası verilir. (2) Kişilerin siyasî, felsefî veya dinî görüşlerine, ırkî kökenlerine; hukuka
aykırı olarak ahlâkî eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal
bağlantılarına ilişkin bilgileri kişisel veri olarak kaydeden kimse, yukarıdaki fıkra hükmüne
göre cezalandırılır." şeklinde düzenlenmiş ve kişisel verileri hukuka aykırı bir şekilde
kaydeden kimselere verilecek ceza belirlenmiştir.
15) 3152 Sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un
"......................................." başlıklı 13 üncü maddesi
".............................................................. görevleri şunlardır:...c) Suç işleyip ele
geçmeyen kişilerin, çalınan veya kaybedilen motorlu taşıtların, ateşli silahların, kimliği ispata
yarayan her türlü belgelerin kayıtlarını tutarak güvenlik kuvvetlerine bildirmek, görevli
kuruluşlarla ilgili kuvvetleri arasında koordinasyon sağlamak."; aynı Kanun'un "Bakanlığın
düzenleme görev ve yetkisi" başlıklı 33 üncü maddesi "Bakanlık, kanunla yerine getirmekle
yükümlü oldukları hizmetleri; tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer idari metinlerle
düzenlemekle görevli ve yetkilidir." şeklinde düzenlenmiş ve bu hükümlerle İçişleri Bakanlığı'na
3152 sayılı Kanunun 13. maddesinin c bendinde sayılı kayıtların tutulması hususunda tüzük,
yönetmelik, tebliğ, genelge ve diğer idari metinlerle düzenleme yapma yetkisi verilmiştir.
16) 2559 Sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu'nun Ek Madde 7 si "Polis, Devletin ülkesi ve
milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Anayasa düzenine ve genel güvenliğine dair önleyici ve
koruyucu tedbirleri almak, emniyet ve asayişi sağlamak üzere, ülke seviyesinde istihbarat
faaliyetlerinde bulunur, bu amaçla bilgi toplar, değerlendirir, yetkili mercilere veya kullanma
alanına ulaştırır. Devletin diğer istihbarat kuruluşlarıyla işbirliği yapar..."şeklinde
düzenlenmiştir.
17) 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu'na istinaden çıkartılan
Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği'nin "Genel Görevler" başlıklı 42 nci
maddesi "Jandarma; emniyet ve asayişi sağlamak, kamu düzenini korumakla yükümlü olup, bu
görevlerini iki şekilde yürütür.
6
e. Eski hükümlülerin, sabıkalı ya da şüpheli ve serserilerin, iş ve ilişkilerini araştırır. Belirli
zaman aralıklarıyla çevrelerinde gizlice soruşturur ve elde ettiği bilgileri kayıtlara geçirerek;
toplumun emniyet ve asayişi yönünden, gerekli önlemleri alır. Bu gibilerin suç işlemesini
önler. Jandarmanın bu konuya ilişkin görevleri bir yönergede gösterilir.
f. Suç faili olarak aranan kişilerin, izlenmesi ve ele geçirilmesi amacıyla gerekli teşkilatı
kurar, kayıtlarını tutar, diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği sağlar. Bu konuyla ilgili
ayrıntılar, bir yönergeyle düzenlenir." şeklinde düzenlenmiştir.
18) 3152 Sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un 33 üncü maddesine
istinaden İçişleri Bakanlığı'nın ...... ...... ...... Yönergesi'ni çıkardığı, bu yönergenin "Amaç"
başlıklı 1 inci maddesi "...İçişleri Bakanlığı ......................................................... ile il,
ilçe ve şube güvenlik kuvvetlerinde kurulan bilgi toplama, büro ve kısımlarının görev, yetki ve
sorumluluklarını ve çalışma esaslarını, Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğüne,
Anayasa düzenine ve genel güvenliğe dair önleyici ve koruyucu tedbirleri almak üzere; suç
işlemesi sebebiyle aranmasına karar verilen, kaybolan, yakalansalar dahi bazı suçları işlemiş
olan, kamu haklarından yararlanmaları konusunda sınırlama getirilen kişiler ile çalınan,
kaybolan, gasp edilen veya bir olaya karışmaktan dolayı aranan ve müsaderesine karar
verilip de ele geçirilemeyen motorlu taşıtların, ateşli silahların ve kimliği ispata yarayan her
türlü belgelerin, güvenlik kuvvetleri ile görevli kuruluşlar arasında koordinasyon sağlamak
suretiyle kayıtlarının tutulması ve bu kuruluşlar arasında iletişimin sağlanması esas ve
usullerini düzenlemektir." şeklindedir.
19) Aynı Yönerge'nin ...... uncu maddesi "Sanıkların yakalanması halinde dahi bilgi formu
düzenlenecek suç türleri ve bunlar hakkında yapılacak işlemler...
a)Bu maddenin (b) fıkrasında belirtilen suçları işlemiş ve yakalanmış olan sanıklar için suç
türüne uygun bilgi formu doldurulur, Bilgi Toplama Programına veri girişi yapıldığında
"YAKALANDI" seçeneği işaretlenir ve bilgi formunun ortasına "YAKALANDI" kaşesi
basılır. Bilgi Toplama Programının "SUÇ DETAY BİLGİLERİ" sayfasındaki bölüme ve ilçe
güvenlik kuvvetinde ve emniyet şube müdürlüklerinde kalan bilgi formuna soruşturma
evrakının Cumhuriyet Başsavcılığına gönderiliş tarih ve numarası yazılır.
b) Sanığı yakalanmış olsa dahi hakkında bilgi formu açılacak suç türleri.
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN KANUNLARIN KARŞISINA YERİNE KONAN
KANUNLAR YAZILMIŞ OLUP İŞLEMLERDE YENİ KANUN DİKKATE
ALINACAKTIR.
S.NO YÜRÜRLÜKTEN KALKAN
KANUN VE MADDELERİ
YENİ KANUN VE MADDELERİ
... ... ...
33 TCK 491,492,493,494 ....... suçu. T.C.K. Madde 141,142,143,144,145,146-
... ...
..." şeklinde düzenlenmiştir (EK:10/9-54).
20) Ayrıca Yönergenin " Şahıslar hakkında açılmış olan bilgi formlarının iptal edilmesi" başlıklı
........ inci maddesi "8) Yönerge'nin ....... maddesinde yazılı suçlardan birini işlediğinde 18
7
yaşını doldurmamış küçükler hakkında mahkumiyet kararı verilmiş olsa dahi suç tarihinden
itibaren 5 yıl içerisinde Yönerge'nin ......... maddesindeki suç türlerinden birini işlememiş
olmak kaydıyla bilgi formu iptal edilir. Suç kaydı silindikten sonra Yönergenin ...
maddesindeki suçlardan birini işlediği tespit edilenlerin, işlemiş olduğu silinen suç kaydı
tekrar programa girilir." şeklinde düzenlenmiştir.
21) 5352 sayılı Adli Sicil Kanun'un "Adlî sicil ve arşiv bilgilerinin silinmesi" başlıklı 12 nci
maddesinde "Arşiv bilgileri;
a) İlgilinin ölümü üzerine,
b) Anayasanın 76 ncı maddesi ile Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak
yoksunluğuna neden olan mahkûmiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının
oluştuğu tarihten itibaren;
1. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşuluyla onbeş yıl geçmesiyle,
2. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşulu aranmaksızın otuz yıl
geçmesiyle,
c) Diğer mahkûmiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten
itibaren beş yıl geçmesiyle,
tamamen silinir.
(2) Fiilin kanunla suç olmaktan çıkarılması halinde, bu suçtan mahkûmiyete ilişkin adlî sicil
ve arşiv kayıtları, talep aranmaksızın tamamen silinir.
(3) Kanun yararına bozma veya yargılamanın yenilenmesi sonucunda verilen beraat veya
ceza verilmesine yer olmadığı kararının kesinleşmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararına
ilişkin adlî sicil ve arşiv kaydı tamamen silinir." şeklinde düzenlenmiştir.
IV-ŞİKÂYET KONUSUNA İLİŞKİN UYGULAMALAR
22) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin konuyla ilgili olarak verdiği bazı karar örnekleri;
22/a-Rotaru-Romanya Kararı (2000): Bu davada, Romanya İstihbarat Örgütü'nün başvurucu
hakkında tuttuğu gizli dosya ele alınmıştır. İlgili devlet, dosyada yer alan bilgilerin özel
yaşama ilişkin olmadığını, kamusal alandaki faaliyetlerle ilgili olan bilgileri içerdiğini ileri
sürmüşse de, Mahkeme, 108 sayılı Sözleşme'nin kişisel veri tanımına atıfla, bunu kabul
etmemiştir. AİHM, terörle mücadelede özel yöntemlerin kullanılabileceğini kabul ederek,
istisnaî hallerde ve bir yasal düzenlemeye dayanmak şartıyla, demokratik bir toplumda milli
güvenlik ve/veya asayişin bozulması ya da suçun önlenmesi gibi amaçlar dâhilinde veri
toplanabileceğini kabul etmektedir (Rotaru-Romanya para. 57-58). AİHM, yetkili otoriteler
tarafından kişinin kamusal hayatına ilişkin bilginin sistematik olarak toplandığı ve saklandığı
durumları özel hayat kapsamında değerlendirerek, bunun kişinin çok uzak geçmişiyle ilgili
bilgiler içermesi halinde dahi geçerli olduğunu ifade etmiştir. Mahkeme, yürürlükte olan
yasanın milli güvenliği etkileyecek bilgilerin toplanmasına, kaydedilmesine ve gizli
dosyalarda arşivlenmesine izin verdiğini saptamış ancak bu yasanın AİHS ile uyumlu
olmadığını tespit etmiştir. AİHM, hangi koşullar altında, hangi amaçla, ne kadar süreyle
kamu otoritelerinin özel hayatla ilgili bilgileri saklayacağı ve kullanacağının
belirsizliğini, istismarlara karşı hiçbir önlem alınmamasını, kötüye kullanımı
engellemeye yönelik etkili denetim mekanizmalarının öngörülmemesini ve verilerin
8
değerlendirilmesine ilişkin hukuki sınırlar çizilmemesini, AİHS'nin 8.maddesinin ihlali
olarak görmüştür (Rotaru v.Romanya para.57 ve 59).
22/b-Segerstedt-Wiber ve Diğerleri-İsveç (2006): Bu davada ise kişisel verilerin kamu
birimleri tarafından toplanması ve saklanması incelenmiştir. Başvurucular, kişisel verilerinin
gizli polis biriminde saklanmasının ve bunların içeriği hakkında kendilerine bilgi
verilmemesinin AİHS 8. maddeye aykırı olduğunu ileri sürmüşlerdir. AİHM saklanan
bilgilerin özel hayata ait bilgiler olduğunu tespit etmiştir. Ancak, ilk başvurucu bakımından,
bu bilgilerin bir kısmının suçun önlenmesi amacı taşıması nedeniyle ihlal bulmamıştır.
Aynı şekilde saklanan verilerin tamamının başvuruculara açıklanmamasını da, ilgili
yasanın buna izin verip, yeterli güvenceyi sağladığı gerekçesiyle 8. maddeye aykırı
bulmamıştır. Buna karşılık Mahkeme, diğer başvurucular açısından, toplanan ve
muhafaza edilen verilerin katıldıkları siyasi faaliyetler ilgili olması ve bu faaliyetlerin
taraf devletin milli güvenliğini tehdit ettiğine dair yeterli kanıtın olmamasından
hareketle, bu verilerin sürekli saklanmasının, Sözleşme'nin 8.maddesini ihlal ettiği
sonucuna varmıştır.(Segerstedt-Wiber ve Diğerleri-. İsveç para.88-92)
23) Danıştay 10. Dairesi 23.05.2012 tarihli 2008/........ Esas 2012/......... Karar sayılı kararı
ile sabıka kaydının silinmesinden sonra, GBT kaydının silinmesi istemiyle Emniyet Genel
Müdürlüğüne yapılan başvurunun reddedilmesinden sonra bu red işleminin iptali istemiyle
açılan dava sonucunda ....... ..... İdare Mahkemesince " kamu güvenliğinin sağlanması,
suç ve suçluyla mücadelenin etkin şekilde sağlanması amacıyla çıkartılan ........
Yönergesinde bazı suç tiplerinden mahkum olanlar hakkında genel bilgi toplama kaydının
tutulacağının belirtildiği, anılan Yönerge'nin ....maddesinin ... bendinde sayılan ...
suçundan mahkum olan davacı hakkında Yönerge hükümlerine uygun olarak kayıt
tutulduğunun anlaşıldığı bu durumda davacının genel bilgi toplama kaydının silinmesine
ilişkin yaptığı başvurunun reddine ilişkin davalı idarenin işleminde hukuka aykırılık
bulunmadığı" gerekçesiyle verilen davanın reddine ilişkin kararın Onanmasına karar
vermiştir.
V-İNCELEME, ARAŞTIRMA ve SONUÇ
A) Şikâyetçinin İddiaları
24) Şikayetçi, ....... doğumlu olduğunu ve ....... yılında (14 yaşında) işlediği üç adet şuça
ilişkin bilgilerin Adalet Bakanlığı tarafından adli sicil kayıtlarında ve İçişleri Bakanlığı
tarafından GBT Genel Bilgi Toplam kayıtlarında tutulduğunu;
25) Adalet Bakanlığı'na tutulan kayıtların silinmesi için başvurduğunu, Adalet Bakanlığı'nın
........... tarihli cevabi yazıda söz konusu kaydın 5352 sayılı Adli Sicil Kanunun 14. ve
geçici 2. maddeleri uyarınca adli sicil kayıtlarından silindiği şeklinde cevap verdiğini;
26) İçişleri Bakanlığı'na ............. tarihinde, Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER)'ne
............... tarihinde, Emniyet Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu'na
............... tarihinde söz konusu kayıtların silinmesi için başvurduğunu, bu kurumlardan
söz konusu kayıtların İçişleri Bakanlığı'nın ......................................................
sayılı .....................................
9
Yönergesi'ne istinaden tutulduğu ve işlenen suçların yönergenin .............maddesine
girmediğinden yönergenin üçüncü bölümünün ... bendinde belirtilen "İPTAL" koşullarının
oluşmamasından dolayı bu kayıtların silinmediği şeklinde cevap verdiğini, Adalet
Bakanlığı'na ................. tarihinde tekrar başvuruduğunu, Adalet Bakanlığı tarafından
................ tarihinde adli sicil kayıtlarının 5352 sayılı Adli Sicil Kanunun 14. ve geçici 2.
maddeleri uyarınca silindiğini ancak Jandarma ve Emniyet Teşkilatında tutulan GBT
................. fişlerindeki kayıtlarının silinmesi konusunda herhangi bir görev ve yetkilerinin
olmadığı şeklinde cevap verdiğini;
27) ...................'da yönetici olarak çalıştığını, evli ve .......çocuk sahibi olduğunu, ..... yıl
önce ...... yılında (14 yaşında) işlediği 3 adet suçla ilgili kayıtların İçişleri Bakanlığı'nın
......................................................................................... sayılı ........
Yönergesine istinaden hala tutulmaya devam edilmesinden dolayı GBT
..............sorgulamalarında eşinin ve çocuğunun yanında suçlarının yüzüne söylendiğini
ve rencide olduğunu, havalimanlarında pasaport kontrollerinde bekletildiğini; ...... yıl önce
çocukken işlediği bu suçların Adalet Bakanlığı tarafından adli sicil kayıtlarından
silinmesine rağmen İçişleri Bakanlığı tarafından tutulmaya devam edilmesinin T.C.
Anayasası'na, mevzuata ve temel insan haklarına tamamen aykırı olduğunu ve kayıtların
silinmesi gerektiğini belirtmiştir.
B) İlgili İdarenin bilgi ve belgeleri
28) Kurumumuzun 19/07/2013 tarih ve ........ sayılı bilgi ve belge isteme yazısına İçişleri
Bakanlığı tarafından 29/08/2013 tarih ve ........ sayılı yazıyla;
"a)"İlgi: 19.07.2013 tarih ve ...................200.02.02-03.2013.54/2987 sayılı yazınız.
b)..........( İçişleri Bakanlığı) ........ Yönergesi.
c)31.07.2012 tarihli ve .......... sayılı (Genelge No:2012/46) yazımız.
İlgi (a) yazınız ile ....................Başkanlığı aleyhine kurumunuza şikayet başvurusunda
bulunan, ...... ili nüfusuna kayıtlı ................'dan olma .........doğumlu T.C. kimlik
no:27313194998 olan.....'nin şikayetinin çözümü için bilgi ve belgeler ile varsa konuya
ilişkin mahkeme kararlarının gönderilmesi istenmektedir.
Konu ile ilgili Dairemiz bilgi sisteminde yapılan araştırmada;.....'nin "........" suçundan
...... inci Asliye Ceza Mahkemesinde 2 (iki) , ...... 1 .inci Sulh Ceza Mahkemesinde 1 (bir)
olmak üzere toplam 3 (üç) ayrı olaydan yapılan yargılaması sonucunda hapis ve para
cezası aldığı anlaşılmıştır.
Dairemiz Bilgi Sisteminde tutulan kayıtlar; 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanunun 13/c ve 33'ncü, 2559 Sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu
Ek Madde 7 ile Jandarma Teşkilat Görev ve Yetkileri Yönetmeliği'nin 42/e ve f
maddelerine dayanılarak çıkarılan ilgi (b) yönerge doğrultusunda tutulmaktadır.
Söz konusu yönergenin ..... maddesi gereğince sanığı yakalanmış olsa dahi hakkında bilgi
formu açılacak suç türleri belirlenmiş, aynı yönergenin ....ncı maddesinde ise şahıslarla
ilgili açılmış olan bilgi formlarının hangi hallerde iptal edileceği düzenlenmiştir. .... 'nin
almış olduğu ceza kararlarını da içeren ilgi (b) yönergenin .... maddesinin bentlerinde
yazılı suç sayılan fiilleri işleyenler hakkında, "adli makamlarca,
10
beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya dava zaman aşımı nedeniyle
davanın ortadan kaldırılmasına karar verilmiş ve kararın kesinleşmiş olması halinde"
bilgi formları iptal edilebilmektedir. Ayrıca, aynı yönergenin ..... maddesi ile .....
maddesi kapsamına giren suçların iptalinde; af, şartlı tahliye, adli sicil kaydının silinmesi,
cezanın paraya çevrilmesi, tecil edilmesi ve ceza zaman aşımının dikkate alınmayacağı
kurala bağlanmıştır.
Yine aynı yönergenin ..... maddesinde" Yönerge'nin ......maddesinde yazılı suçlardan
birini işlediğinde 18 yaşını doldurmamış küçükler hakkında mahkumiyet kararı verilmiş
olsa dahi suç tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde Yönerge'nin ..... maddesindeki suç
türlerinden birini işlememiş olmak kaydıyla bilgi formu iptal edilir. Suç kaydı silindikten
sonra Yönergenin ..... maddesindeki suçlardan birini işlediği tespit edilenlerin, işlemiş
olduğu silinen suç kaydı tekrar programa girilir." şeklinde düzenlenmiştir.
KİHBİ Bilgi Sisteminde tutulan kayıtlarla ilgili TBMM Dilekçe Komisyonunun ............
tarihli ve ......... sayılı yazısı gereği .................. tarihinde TBMM Dilekçe Komisyonu
Toplantı Salonunda toplantı yapılmıştır.
Ayrıca;........ (İçişleri Bakanlığı) ve Türkiye Büyük Millet Meclisine 3071 Sayılı Dilekçe
Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun ve 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
doğrultusunda yapılan başvurularda; Bilgi toplama kaydı olan şahısların zor durumda
bırakıldığı, diğer kişilerden farklı muameleye tabi tutulduğu, suçlarının yüzlerine
söylendiği, bu bilgilerin başkalarınca duyulacak şekilde açıklandığı kişiye özel bu
bilgilerden mevzuat hükümleri doğrultusunda yararlanırken gizliliğe uygun
davranılmadığının tespiti üzerine ilgi (c ) genelge ile güvenlik güçlerinin merkez ve taşra
teşkilatları uyarılarak bilgi toplama kayıtları kullanılırken mevzuat hükümleri
doğrultusunda gerekli tedbir ve özenin gösterilmesi istenmiştir..." şeklinde cevap
verilmiştir
29) Bununla birlikte konuyla ilgili şikayetler üzerine, İçişleri Bakanlığı tarafından 31/7/2012
tarih ve 2012/46 sayılı genelgenin yayımlandığı anlaşılmıştır. Bu genelgede özetle, bilgi
toplama kaydı bulunanların zor durumda bırakılacakları bir şekilde diğer kişilerden farklı
bir muameleye tabi tutulmamaları, suçlarının açıkça yüzüne vurulmaması, bu kişilere ait
bilgilerin kesinlikle başkalarının duyacağı şekilde açıklanmaması ve kişiye özel bu
bilgilerden mevzuata hükümleri doğrultusunda yararlanırken gizliliğe uygun davranılıp
gereken özenin gösterilmesi gerektiği hususunda İl Emniyet Müdürlüklerinin ve İl
Jandarma Komutanlıklarının gerekli özen ve hassasiyetinin gösterilmesi hususunda
uyarıldığı görülmüştür
VI-HUKUKA VE HAKKANİYETE UYGUNLUK YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
30) Anayasanın 90 ıncı maddesinin 5 inci fıkrasında, usulüne göre yürürlüğe konulmuş
Milletlerarası andlaşmaların kanun hükmünde olduğu, bunlar hakkında Anayasaya aykırılık
iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamayacağı, usulüne göre yürürlüğe konulmuş
temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı
hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma
hükümlerinin esas alınacağı düzenlenmiştir.
11
31) Öte yandan; 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu'nun 5 inci maddesinde,
kurumun idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile
tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve
hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla
görevli olduğu belirtilmiştir.
32) Anayasa'nın yukarıda aktarılan 90 ıncı maddesinin 5 inci fıkrası uyarınca; kanunlar ile
milletlerarası andlaşma hükümlerinin çatışması halinde, milletlerarası andlaşma
hükümlerinin üstün olacağının düzenlendiği, öte yandan; 6328 sayılı Kanunun yukarıda
aktarılan 5 inci maddesi uyarınca Kamu Denetçiliği Kurumu'nun idarenin her türlü eylem
ve işlemleri ile tutum ve davranışları hakkında şikayet üzerine yapacağı incelemede; salt
pozitif hukukun ve iç hukukta yer alan mevzuat hükümlerinin değil, aynı zamanda
hakkaniyet (yerindelik) yönünden ve insan haklarına dayalı adalet anlayışının da referans
alınacağı dikkate alındığında; iç hukukta yer alan kanun ve yönetmelik hükmü ile
milletlerarası andlaşma hükümlerinin çatışması durumunda milletlerarası andlaşma
hükümlerine öncelik tanınması Anayasamızda belirtilmiştir.
33) Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa
Konseyi tarafından kabul edilen "Kişisel Verilerin Otomatik İşlemden Geçirilmesi
Sürecinde Bireylerin Korunması Hakkında Sözleşme (108 nolu Sözleşme)" ile kişisel
verilerin işlenmesi, kaydedilmesi, kullanılması, aktarılması, paylaşılması konuları başta
olmak üzere ilgili hakların güvence altına alındığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte kanunla
düzenlenmiş olmak şartıyla demokratik bir toplumda gerekli önlemler niteliğini taşıyan,
devletin ve kamunun güvenliği, devletin ekonomik çıkarları ya da suçun önlenmesi veya
veri sahibinin veya diğer kişilerin haklarının koruması amacıyla kişisel verilerin istisnalara
tabi olabilecekleri belirtilmiştir.
34) Ayrıca Anayasamızın 20 nci maddesiyle herkesin kendisiyle ilgili kişisel verilerin
korunmasını isteme hakkına sahip olduğu, kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında
bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve
amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenme hakkının olduğu, kişisel
verilerin ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebileceği, kişisel
verilerin korunmasına ilişkin esas ve usullerin kanunla belirleneceği belirtilmiştir. Bununla
birlikte Anayasamızın "II. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması" başlıklı 13 üncü
maddesiyle temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili
maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu
sınırlamaların Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik
Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı belirtilmiştir.
35) 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'nun "Kişisel verilerin kaydedilmesi" başlıklı 135 inci
maddesi hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimseye altı aydan üç yıla kadar
hapis cezası verileceği; kişilerin siyasi, felsefi veya dini görüşlerine, ırki kökenlerine;
hukuka aykırı olarak ahlaki eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya
sendikal bağlantılarına ilişkin bilgileri kişisel veri olarak kaydeden kimseye de aynı cezanın
verileceği belirlenmiştir.
36) 3152 Sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun'da, 2559 Sayılı
Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'nda, 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev Ve
12
Yetkileri Kanunu'na istinaden çıkartılan Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri
Yönetmeliğinde devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, anayasa düzenine ve
genel güvenliğine dair önleyici ve koruyucu tedbirleri almak, emniyet ve asayişi sağlamak
üzere ülke seviyesinde istihbarat faaliyetlerinde bulunmak, suç işlemesini önleyici tedbirler
almak ve bu amaçla bilgi toplamak, değerlendirmek İçişleri Bakanlığı'na bağlı polis ve
jandarma teşkilatının görevleri arasında sayılmış; bununla beraber 3152 Sayılı İçişleri
Bakanlığı Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanunu'nun 33 üncü maddesiyle İçişleri
Bakanlığı'na bu kanunda belirtilen görevlerini yerine getirmek için tüzük, yönetmelik,
tebliğ, genelge ve diğer idari metinlerle düzenleme görev ve yetkisi verilmiş, bu görev ve
yetki çerçevesinde İçişleri Bakanlığı'nın ........................... ...... ...... ...... Yönergesi'ni
çıkarttığı anlaşılmıştır.
37) İçişleri Bakanlığı'nın çıkardığı ..........................Yönergesi'nde yapılan inceleme
neticesinde;Yönerge kapsamında tutulacak kişisel veri kayıtlarının hangi koşullar
altında, hangi amaçla, ne kadar süreyle tutulacağı ve kullanacağının belirsiz olduğu;
kişisel verilerin işlenmesi, kaydedilmesi, aktarılması ve saklanması ile kişinin maddi -
manevi varlığı ve temel hak ve özgürlüklerinin korunması arasında denge
kurulmadığı; istismarlara karşı herhangi bir önlem alınmadığı ve kötüye kullanımı
engellemeye yönelik etkili denetim mekanizmalarının öngörülmediği, verilerin
değerlendirilmesine ilişkin hukuki sınırların çizilmediği, Yönergenin ..... maddesinde
.......... madde halinde sıralanmış geniş bir suç alanının bulunduğu görülmüştür.
38) Anayasanın 20. maddesinde kişisel verilerin ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin
açık rızasıyla işlenebileceğinin kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usullerin
kanunla belirleneceğinin düzenlenmiş olduğu, bununla birlikte; kişilerin temel hak ve
özgürlükleri bakımından önemli kısıtlamalara yol açabilecek nitelikte olan bir takım
suç kayıtlarının hangi durumlarda ve ne kadar süreliğine kayıt altında
tutulabileceğine ve hangi şartlarda silineceğine ilişkin düzenlemelerin Kanuni
çerçevesi çizilmeden doğrudan İçişleri Bakanlığı,
.............................................................. Yönergesi'nde düzenlendiği
görülmektedir. Her ne kadar, Kanunla düzenlenmesi öngörülen hususlarda genel
çerçeve Kanunla çizildikten sonra bir takım ayrıntıların alt düzenleyici normlarla
düzenlenmesi hukuken olanaklı ise de; Yönergeye dayanak gösterilen Kanun
hükümlerinde konunun genel esaslarını düzenleyen kuralların yer almadığı, konunun
tüm esas ve usullerinin Yönergeyle düzenlendiği, bu durumun Anayasanın 20.
maddesinde öngörülen kanunla düzenleme ve ölçülülük kuralıyla bağdaşmadığı
açıktır.
39) Öte yandan bu haliyle düzenlemenin yukarıda 7. paragrafta belirtildiği gibi "herkesin
kendisi hakkında toplanmış verilere ulaşım ve düzeltme" hakkına sahip olduğu, 8.
paragrafta belirtildiği gibi "herkesin özel ve aile hayatına saygı, konutuna ve
haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahip olduğu, bu hakkın kullanılmasına dair bir
otoritesinin müdahalesinin demokratik toplumda zorunlu olan ölçüde ve yasada öngörülmüş
olmak kaydıyla söz konusu olabileceği", 10. paragrafta belirtildiği gibi "kişisel verilerin
açıkça belirlenmiş meşru amaçlar için, toplama gerekçeleri ile sınırlı olmak ve gerekli olan
13
süreyi aşmamak şartıyla tutulabileceği" ni düzenleyen Avrupa İnsan Hakları Bildirgesi,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Kişisel Verilerin Otomatik İşlemden Geçirilmesi
Sürecinde Bireylerin Korunması Hakkında Sözleşmenin ilgili maddeleriyle de uyumlu
olmadığı, 22. paragrafta belirtilen İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin içtihatlarıyla
da bağdaşmadığı, bu konuda yasal değişiklik ve buna bağlı yönetmelik ve yönerge
değişikliğine gidilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır. Kişinin suç işleme
temayülü olduğu kabulü ile suçun işlenmesine (adı geçen şikâyetçinin) nasıl bir negatif
veya pozitif iştirakinin, davranışının olduğu ortaya konmadan ucu açık süre ile kişisel
verilerinin arşivde veya kayıtta bırakılması hukuka ve hakkaniyete uygun değildir.
40) Sistemde tutulan kayıtların, suçların önlenmesi konusunda kolluk güçlerine önemli
veriler sunduğu yadsınamaz bir gerçek olmakla beraber kayıtların güvenlik zafiyeti
doğmasına yol açmayacak şekilde suç türlerine ve cezaların ağırlık derecelerine göre
yapılacak Kanuni düzenlemeyle yeniden belirlenmesi; kişisel verilerin işlenmesi,
kaydedilmesi, aktarılması ve saklanması ile kişinin maddi - manevi varlığı ve temel
hak ve özgürlüklerinin korunması arasında dengenin kurulması; 5352 sayılı Adli Sicil
Kanunun da adli sicil ve arşiv kayıtlarının silinmesi için suçlarının niteliğine ve
cezaların ağrılık derecelerine göre sürelerin öngörüldüğü gibi mevzuatla suç
kayıtların tutulma süresi ve silinmesi hususunun kurala bağlanması; bu kayıtların
istismar edilmesini ve kötüye kullanılmasını engellemek amacıyla etkin bir denetim
mekanizmasının oluşturulması, verilere erişim konusunda yetki kullanacak kamu
görevlilerinin yetkilerinin, sunulacak kamu hizmetiyle sınırlı olacak şekilde
düzenlenmesi, verilecek kamu hizmeti açısından erişilmesi zorunlu olmayan verilere
kamu görevlilerinin erişimi konusunda sınırlamalar getirilmesi, kademeli bir erişim
sisteminin getirilmesi gerektiği düşünülmekte olup bu hususlar göz önüne alınarak
Kanuni düzenleme yapılması gerekmektedir.
41) Şikayete konu somut olayda şikayetçi .......'nin ........ yılında 14 yaşındayken
işlediği ....... suçunun üzerinden ...... yıl geçmesi ve şikayetçinin bu süre zarfında
herhangi bir suça karışmaması, işlenen suçun niteliği, suçun işlendiği zaman, yönergede
suça ilişkin kayıtların tutulma için herhangi bir sürenin öngörülmemesi hususları göz önüne
alındığında İçişleri Bakanlığı tarafından bu suça ilişkin kayıtların tutulmaya devam
edilmesine ilişkin idari işlemde hakkaniyete uyarlılık bulunmadığı sonuç ve kanaatine
varılmıştır. Bu itibarla sadece yönetmelik ve yönergenin ilgili maddelerine atıfta
bulunularak suç işlenmesinin önlenmesi gerekçesiyle bir kabul hukuka ve hakkaniyete
uygun olmayacaktır.
42) Ayrıca AB ile müzakereler çerçevesinde "Yargı ve Temel Haklar" başlıklı 23 üncü fasıl ile
"Adalet, Özgürlük ve Güvenlik" başlıklı 24 üncü fasılda kişisel verilerin korunması
konusunda ve Anayasanın 17 nci maddesinde ifade edilen kişinin dokunulmazlığı, maddi ve
manevi varlığı ile temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını sağlamak amacıyla Avrupa
ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de kişisel verilerin korunması ve kullanılması konusunda
yasal düzenlemelerin yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.
VII-HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT
I-Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması
14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin
ikinci fıkrası uyarınca, bu tavsiye kararı üzerine otuz gün içinde herhangi bir işlem tesis
14
edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresinin kaldığı yerden
işlemeye başlayacak, 3. fıkrasına göre ise Kurumun, inceleme ve araştırmasını, başvuru
tarihinden itibaren altı ay içinde sonuçlandıramaması halinde durmuş olan dava açma süresi
kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır.
II-İlgili İdarenin işlemine karşı yargı yolu
2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Başlıklı
40.maddesinin 2.fıkrasında, "Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve
mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır." hükmü yer almakta olup, 6328
sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca,
ilgili idarenin işlemine karşı Ankara İdare Mahkemesi'ne yargı yolu açıktır.
TAVSİYE KARARI
Yukarıda açıklanan gerekçeler ve dosya kapsamına göre; şikâyetin kabulüne;
Ulusal ve Uluslararası mevzuat gözetilerek kişisel verilerin işlenmesi hallerinin kanunla
düzenlenmesi gerekliliği karşısında bu yönde yasal düzenleme yapılması, yasal düzenleme
yapılıncaya kadar, gecikmesinde sakınca olabileceğinden kişilerin mağduriyetinin önüne
geçilebilmesi bakımından öncelikle ilgili Yönergede belirttiğimiz gerekçeler doğrultusunda
değişiklik yapılması ve şikâyet başvurucusunun İçişleri Bakanlığı'nda bulunan daha önce
hükümlendirildiğine dair kişisel verilerinin .................(GBT) kayıtlarından çıkartılma
talebinin yeniden gözden geçirilmesi ve mağduriyetlerin giderilmesi konusunda İÇİŞLERİ
BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca,
merciince bu karar üzerine tesis edilecek işlemin ya da tavsiye edilen çözüm uygulanabilir
nitelikte görülmediği takdirde gerekçesinin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin
zorunlu olduğuna,
Bu kararın gereği için İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA ve şikayetçiye tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi'nce karar verildi.
M. Nihat ÖMEROĞLU
Kamu Başdenetçisi

Emniyet ve Jandarma 2. bir adli sicil sistemi (KİHBİ) kullanıyor
9 Temmuz 2012 08:29

--------------------------------------------------------------------------------
Paylaş  

Fişleme yasak ama kayıtlar tutuluyor

Suç işleyenlerin kayıtlarının tutulduğu Adli Sicil Arşivi ve UYAP Bilgi Sistemi dışında, emniyet teşkilatı ve jandarmanın yıllardır kendilerine özgü oluşturduğu ikinci bir fişleme sistemi ile kayıtları sakladığı ortaya çıktı

Polisin kalabalık bir ortamda kimlik kontrolü yaparken kızının önünde "sen hırsızlık yapmışsın" dediği S.K. adlı baba ve havalanındaki çekilecek bir dizi sahnesine uyuşturucu suçundan kaydı olduğu gerekçesiyle içeri alınmayan A.C.A adlı oyuncunun TBMM'ye yaptığı başvurular, "ömür boyu ve öldükten sonra fişlemeyi" açığa çıkarttı. Suç işleyenlerin kayıtlarının tutulduğu Adli Sicil Arşivi ve UYAP Bilgi Sistemi dışında, emniyet ve jandarmanın yıllardır kendilerine özgü oluşturduğu ikinci bir fişleme sistemi ile kayıtları sakladığı anlaşıldı. S.K. adlı bir vatandaş TBMM Dilekçe Komisyonu'na yaptığı şikayet başvurusunda, kalabalık bir ortamda yürürken, polisin kimlik kontrolü-GBT taraması yaptığını belirtti. S.K., küçük kızı ile kalabalığın içinde bulunduğu sırada, polisin, "sen hırsızlık yapmışsın" diyerek, çocukken işlediği bir suçu yüksek sesle söylediğini kaydetti.

Adli sicilinin temiz olduğunu, ayrıca çocukken işlediği hırsızlık suçu üzerinden 10'larca yıl geçtiğini belirten S.K. mağduriyetinin giderilmesini istedi. Benzer bir şikayet ise dizi oyuncusu A.C.A'dan geldi. Yıllar önce uyuştucuru kullanma ve temin etmeden dolayı hüküm giydiğini ve hapis yatıp çıktığını, mahkeme kararıyla memnu haklarını geri aldığını, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü'nden suç kaydını sildirdiğini belirten A.C.A, bir çekim için havalanına gittiğinde GBT taraması yapan polisin "suç kaydın var" diyerek kendisini içeri almadığını kaydetti. A.C.A, arkadaşlarının içinde yaşadığı utanç ve çekime katılamaması nedeniyle doğan mağduriyetinin giderilmesini talep etti.

TBMM alarma geçti

Şikayetler, adli sicil dışında emniyet ve jandarmanın oluşturduğu ikinci bir fişleme sisteminin varlığını ve 2010'daki anayasa değişikliği ile fişlemenin yasaklanmasına rağmen sistemin yürürlükte olduğunu açığa koydu.

TBMM Dilekçe Komisyonu, 10'larca şikayet gelmesi üzerine ilgili 8 kurumu alarma geçirdi. Başbakanlık, Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı Kaçakçılık İstihbarat Harekat ve Bilgi Toplama daire Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Maliye Bakanlığı Mali Suçlar Araştırma Kurulu Başkanlığı(MASAK), Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkanlığı(HSYK) temsilcileriyle TBMM'de üstüste 6 toplantı gerçekleştirildi. Bu toplantılarda özetle şu görüşler ele alındı:

* Kişiler hakkında kayıtların tutulduğu Adli Sicil ve İstastistik Genel Müdürlüğü'ndeki Merkezi Adli Sicil(MAS) bilgi kayıtları, UYAP Bilgi Sistemi ve çoğunlukla emniyet ve jandarmanın kullandığı KİHBİ Bilgi Sistemi kayıtları tek merkezde tutulmalı.

* Mükerrer kayıt olan KİHBİ Bilgi Sistemi'ndeki kayıtların güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemlerinde kullanılmasından kaynaklı mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği'ndeki KİHBİ Bİlgi Sistemi'ndeki kayıtlara da başvurulmasına ilişkin ibare çıkarılmalı.

En fazla 30 yıl tutulsun

* KİHBİ sistemindeki kayıtlar, Merkezi Adli Sicil'de(MAS) tutulan kayıtların gibi suç ve cezaların ağırlığına göre çeşitli sürelerde ancak azami 30 yıl sonra silinmesi sağlanmalı. Çünkü KİHBİ sisteminde kişiler hakkında tutulan ve KİHBİ Bilgi Topluma Yönergesi'nde sayılan suç türlerine ilişkin mahkeme kararları hiçbir şekilde silinmemektedir. Hatta öldükten sonra bile. Bu durum mağduriyetlere yol açmaktadır.

* HSYK'nın Temmuz 2011'de çıkardığı genelge doğrultusunda 2008 yılı öncesine ilişkin UYAP Bilgi Sistemi'ndeki kayıtlar güncellenmeli. Bilgi Toplama ve idari makamlarca gerçekleştirilen işlemler tek merkezden sadece UYAP Bilgi Sistemi üzerinden yürütülmelidir.

* KİHBİ'de 54 madde halinde sıralanan geniş suç alanı daraltılmalı. Bu suç alanlarının hangi kıstaslar çerçevesinde belirlendiği anlaşılamamaktadır.

* Çocukken işlenen suçlar bile kayıtlardan silinmediği için yıllar sonra başta güvenlik soruşturması, yurtdışına çıkış, önemli kurumlarda işe giriş, silah ruhsatı, özel güvenlik elemanı alımı ve ehliyet işlemlerinde mağduriyetler yaşanıyor.

Toplantıda emniyet temsilcileri KİHBİ uygulamasını Sabancı cinayetini örnek vererek savundu. TBMM yetkililerinin "suç kaydının silinmesin sonsuza kadar sürmemeli, bilgiler tek merkezde toplanmalı" çıkışı üzerine emniyet temsilcisi, KİHBİ kayıtlarının genel bir bilgi sistemi içinde olamayacağını belirterek "1996'daki Özdemir Sabancı suikastında, Fehriye Erdal işe alınırken adli sicil kaydı ile yetinilmeyip bize sorulsaydı, cinayeti engelleyebilirdik" dedi.

Tarih olacaktı ama...

12 Eylül 2010 referandumuyla kabul edilen anayasa değişikliğinin, fişlemeleri tarihe karıştıracağı iddia edilmişti. Referandumla, anayasanın 20. maddesine "Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir" ifadesi eklenmişti. 2005'te yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu'nda, kişilerin, aldıkları cezaların bitimiyle birlikte kısıtlanmış haklarının tamamını yeniden kazanacakları belirtiliyor. Adli Sicil Kanunu'na 2006'da eklenen hükümde de cezanın infazının bitiminden 3 yıl sonra hükümlülerin memnu haklarını kazanacakları ve sicillerinden cezayı temizletebilecekleri kaydediliyor.

KİHBİ değişebilir

Komisyon, ilgili kurumlarla yaptığı değerlendirme toplantısında KİHBİ Bilgi Toplama Yönergesi'ni masaya yatırırken, kişilerle ilgili Adli Sicil'de tutulan kayıtlar ile KİHBİ bilgi sisteminde tutulan kayıtların sistemde tutulma süresi ve silinmesi konusunda paralellik sağlanmasının uygun olacağı görüşünü dile getirdi. KİHBİ sisteminde tutulan kayıtların suçların önlenmesi konusunda kolluk güçlerine önemli veriler sunduğu vurgulanırken, Bilgi Toplama Yönergesi'nin güvenlik zafiyeti doğmasına yol açmayacak şekilde gözden geçirilmesi, kayıtların suç türlerine ve cezaların ağırlık derecelerine göre yeniden belirlenmesinin uygun olacağı görüşü de benimsendi. Konuya ilişkin karar önümüzdeki günlerde yapılacak toplantı sonrasında netleşecek.

En fazla 30 yıl tutulsun

KİHBİ sistemindeki kayıtlar, Merkezi Adli Sicil'de(MAS) tutulan kayıtların gibi suç ve cezaların ağırlığına göre çeşitli sürelerde ancak azami 30 yıl sonra silinmesi sağlanmalı. Çünkü KİHBİ sisteminde kişiler hakkında tutulan ve KİHBİ Bilgi Topluma Yönergesi'nde sayılan suç türlerine ilişkin mahkeme kararları hiçbir şekilde silinmemektedir. Hatta öldükten sonra bile. Bu durum mağduriyetlere yol açmaktadır.

İşe iade davası açtım kazandım asıl işveren bakanlık işcisidir diye yargıtay bozup geri göndermiş taşeron işcisidir firmaya iade diye alacaklarından ise her ikiside sorumludur diye bende iadeli tahütlü işveren taşerona posta ettim işe başlatması için dilekçemi fakat firmanın yerinde yeller esiyor du bana zarflar geri geldi bende hiç açmadım öyle duruyor elimde yaklaşık olarak 5 ay oldu şimdi ben bu durumda nasıl 4 aylık çalışmadığım zamanın ve 5 aylık ta işe başlatmama tazminatını nasıl alacam asıl işveren bakanlıktan çünkü ortada firma yok ben zamanında ihtar etmişim geri geldi zarf adreste yoktur diye iade edildi alacaklar yönünden de asıl işverenle alt işveren sorumlu işe iade ise firmaya verdi yargıtay saygılar